Wymagania przepisów i norm


Spis treści

1. Wstęp

Powszechne stosowanie urządzeń elektrycznych niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia dla człowieka, zwierząt hodowlanych i środowiska, np.:

a) porażenia prądem elektrycznym;
b) działanie łuku elektrycznego,
c) szkodliwe oddziaływanie elektryczności statycznej i procesy technologiczne;
d) zagrożenia pożarowe i wybuchowe;
e) szkodliwe oddziaływania silnych pól elektromagnetycznych.

Większość z wymienionych wyżej zagrożeń występujących przy użytkowaniu urządzeń i instalacji elektrycznych jest powodowana przez ich niewłaściwy stan techniczny lub niewłaściwie prowadzoną eksploatację.
Z tego względu praca przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych wymaga szczególnej uwagi i ostrożności oraz znajomości występujących zagrożeń.
Bezpieczne wykonanie pracy zależy przede wszystkim od gruntownej znajomości budowy i zasad działania urządzeń i instalacji elektrycznych, wykonywania we właściwej kolejności czynności eksploatacyjnych oraz ścisłego przestrzegania zasad organizacji pracy i wymagań ustalonych w obowiązujących przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Wymagania zawarte w przepisach prawnych

2.1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane [Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 z późn. zm.].
Ustawa normuje działalność obejmującą projektowanie, budowę, utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych, określa wymagania dotyczące budowy i eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych i piorunochronnych oraz zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach.

Zgodnie z art. 5.1. Obiekt budowlany oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno – budowlanych. oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:

1) spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku  I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiegi i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych dotyczących w szczególności:

– nośności i stateczności konstrukcji,
– bezpieczeństwa pożarowego,
– bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
– higieny, zdrowia i środowiska,
– ochrony przed hałasem,
– oszczędności energii i izolacyjności cieplnej,
– zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych;

2) warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie

a) zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz, odpowiednio do potrzeb, w energię cieplną i paliwa, przy założeniu efektywnego wykorzystania tych czynników,
b) usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów,
2a) możliwości dostępu do usług telekomunikacyjnych, w szczególności w zakresie szerokopasmowego dostępu do internetu;

3) możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego. Każdy obiekt budowlany, w tym instalacje, urządzenia i sieci elektroenergetyczne, powinny być użytkowane zgodnie z odpowiednimi przepisami techniczno-budowlanymi i zasadami wiedzy technicznej określonymi w Polskich Normach, zapewniającymi między innymi:

a) bezpieczeństwo ludzi i mienia,
b) warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu,
c) warunki zdrowotne,
d) ochronę środowiska.

4) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne;
4a) minimalny udział lokali mieszkalnych dostępnych dla osób niepełnosprawnych, w tym osób starszych w ogólnej liczbie lokali mieszkalnych w budynku wielorodzinnym;
5) warunki bezpieczeństwa i higieny pracy;
6) ochronę ludności, zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej;
7) ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską;
8) odpowiednie usytuowanie na działce budowlanej;
9) poszanowanie, wystepujących w obszarach oddziaływania obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej;
10) warunki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób przebywających na terenie budowy.

Zgodnie z art. 61. Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany:

1) utrzymywać i użytkować obiekt zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2;
2) zapewnić, dochowując należytej staranności, bezpieczne użytkowanie obiektu w razie wystapienia czynników zewnętrznych oddziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach, i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie zycia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska.

W art. 62.1 wymaga się, aby obiekty budowlane były w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli:

1) okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu,
b) instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,
c) instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych);

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego. Kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów;

3) okresowej w zakresie, o którym mowa w pkt. 1, co najmniej dwa razy w roku, w terminach do 31     maja oraz do 30 listopada, w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczajacej 1000 m2 ;

4) bezpiecznego uzytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystapienia okoliczności, o których mowa w art 61 pkt. 2 oraz zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 62. 2 – 6.

2.2. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne [Dz.U. z 2022 r. poz. 1385 z późn. zm];
Ustawa Prawo energetyczne jest podstawowym aktem prawa powszechnie obowiązującego, określającym:

a) zasady kształtowania polityki energetycznej państwa,
b) zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii,
c) działalność przedsiębiorstw energetycznych oraz
d) właściwe organy w sprawach gospodarki paliwami i energią.

     Projektowanie, produkcja, import, budowa oraz eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci powinny zapewniać racjonalne i oszczędne zużycie paliw lub energii przy zachowaniu:

a) niezawodności współdziałania z siecią,
b) bezpieczeństwa obsługi i otoczenia po spełnieniu wymagań ochrony środowiska,
c) zgodności z wymaganiami odrębnych przepisów i norm, w szczególności przepisów: prawa budowlanego, o ochronie przeciwporażeniowej i ochronie przeciwpożarowej, o dozorze technicznym i innych przepisów wynikających z technologii wytwarzania energii i rodzaju stosowanego paliwa.

2.3. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 1 lipca 2022 r. (Dz. U. poz. 1392) w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.
2.3.1. W Rozporządzeniu zostały określone zasady stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji, w szczególności:

1) rodzaje prac, stanowisk oraz urządzeń, instalacji lub sieci, dla których jest wymagane świadectwo kwalifikacyjne, uprawniające do wykonywania czynności związanych z ich eksploatacją;
2) zakres wiedzy teoretycznej lub praktycznej niezbędnej do wykonywania czynności związanych z eksploatacją urządzeń, instalacji lub sieci, odpowiednio do rodzaju prac, stanowisk oraz instalacji, urządzeń lub sieci;
3) wymagany skład komisji kwalifikacyjnych oraz wymagania dla przewodniczącego, zastępcy i członków komisji kwalifikacyjnych ze względu na stanowisko pracy, zakres czynności i grupy urządzeń, instalacji i sieci, na których wykonywane są czynności przez osoby, których kwalifikacje czynności sprawdza ta komisja;
4) tryb przeprowadzania egzaminu przez komisję kwalifikacyjną;
5) opłaty za sprawdzenie kwalifikacji, o których mowa w art. 54 ust 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne;
6) warunki i sposób gromadzenia przez komisje kwalifikacyjne dokumentacji postepowania w sprawie sprawdzania kwalifikacji;
7) wzór świadectwa kwalifikacyjnego.

2.3.2. Świadectwo kwalifikacyjne jest wymagane dla rodzajów prac i stanowisk pracy w zakresie:

1) eksploatacji – do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji, remontu, naprawy, montażu lub demontażu i czynności kontrolno-pomiarowych;
2) dozoru – do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie eksploatacji oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.

2.3.3. Prace wykonywane w ramach eksploatacji dotyczą czynności:

1) mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń, instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska – w zakresie obsługi;
2) związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie konserwacji;
3) związanych z usuwaniem usterek i awarii urządzeń, instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego – w zakresie remontu lub naprawy;
4) niezbędnych do instalowania lub odinstalowywania i przyłączania i odłączania urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie montażu lub demontażu;
5) niezbędnych do dokonania oględzin, oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie kontrolno-pomiarowym.

2.3.4. Świadectwo kwalifikacyjne jest wymagane również do wykonywania czynności związanych z eksploatacją urządzeń instalacji i sieci, z wyjątkiem czynności związanych z obsługą:

1) urządzeń elektrycznych o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej  nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi;
2) urządzeń lub instalacji cieplnych o mocy zainstalowanej nie wyższej niż 50 kW.

2.4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 04.05.2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego [Dz.U. 2007 nr 93 poz. 623 z póżn. zm.].
Wymagania zawarte w rozporządzeniu zobowiązują operatora prowadzącego ruch i eksploatację sieci do opracowania instrukcji eksploatacji. Podobny obowiązek posiadają też podmioty przyłączone do sieci (odbiorcy energii elektrycznej zasilani na napięciu powyżej 1kV). W odniesieniu do odbiorców IV i V grupy przyłączeniowej zasilanych na napięciu do 1 kV, wymaganie dotyczące konieczności opracowania instrukcji eksploatacji wprowadza rozporządzenie.
Instrukcja eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci powinna w szczególności określać:

1) ogólną charakterystykę techniczną,
2) zasady przyłączania do sieci,
3) zakres, zasady i terminy przeprowadzania okresowych przeglądów i kontroli stanu technicznego,
4) zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń ciągłości dostarczania energii
elektrycznej lub wystąpienia awarii,
5) procedury wprowadzania przerw i ograniczeń w dostarczaniu energii elektrycznej,
6) sposób prowadzenia ruchu sieci,
7) wymagania dotyczące bezpieczeństwa obsługi i otoczenia.

2.5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1225).
Przy zachowaniu przepisów rozporządzenia, przepisów odrębnych dotyczących dostarczania energii, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wymagań Polskich Norm, instalacje i urządzenia elektryczne powinny zapewniać:

a) dostarczanie energii elektrycznej o odpowiednich parametrach technicznych do odbiorników,
stosownie do potrzeb użytkowych,
b) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi,
powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami,
c) ochrone przed emisją drgań i hałasu powyzej dopuszczalnego poziomu oraz przed szkodliwym oddziaływaniem pola elektromagnetycznego.

2.5.1. Zgodnie z rozporządzeniem w instalacjach elektrycznych w budynkach należy stosować:

1) złącza instalacji elektrycznej budynku, umożliwiające odłączenie instalacji od sieci
zasilającej, usytuowane w miejscu dostępnym dla dozoru i obsługi oraz zabezpieczone przed
uszkodzeniami, wpływami atmosferycznymi, a także ingerencją osób niepowołanych;
2) oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach rozdzielczych i odbiorczych
instalacji elektrycznej;
3) urządzenia ochronne różnicowoprądowe uzupełniające podstawową ochronę przed porażeniem
elektrycznym i ochronę przeciwpożarową, powodujące w warunkach uszkodzenia samoczynne
wyłączenie zasilania.
Mogą być instalowane w różnych sieciowych warunkach pracy – w układach TN-S, TT oraz IT;
4) wyłączniki nadprądowe w obwodach odbiorczych. Stosowanie wyłączników nadprądowych
w obwodach odbiorczych dotyczy instalacji mieszkaniowych oraz biurowych i to raczej
tylko w obwodach gniazd wtyczkowych;
5) zasadę selektywności (wybiórczości) zabezpieczeń;
6) przeciwpożarowe wyłączniki prądu, w obiektach budowlanych powyżej 1000 m3;
7) połączenia wyrównawcze główne i miejscowe, łączące przewody ochronne z częściami
przewodzącymi innych instalacji i konstrukcji budynku;
8) zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych, równoległych do krawędzi
ścian i stropów;
9) przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza
10 mm2;
10) urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej.

Połączeniami wyrównawczymi, o których mowa w pkt 7), należy objąć:

– przewody metalowe instalacji wodociągowej,
– metalowe elementy instalacji kanalizacyjnej,
– przewody metalowe instalacji ogrzewczej wodnej,
– metalowe elementy instalacji gazowej,
– metalowe elementy szybów i maszynowni dźwigów,
– metalowe elementy przewodów i wkładów kominowych,
– metalowe elementy przewodów i urządzeń do wentylacji i klimatyzacji,
– metalowe elementy obudowy urządzen instalacji telekomunikacyjnej.

Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, o którym mowa w pkt. 6), odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m3 lub zwierających strefy zagrożone wybuchem.
Przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien być umieszczony w pobliżu głównego wejścia do obwodu lub złącza i odpowiednio oznakowany.
Odcięcie dopływu prądu przeciwpożarowym wyłącznikiem nie może powodować samoczynnego załączenia drugiego żródła energii elektrycznej, w tym zespołu prądotwórczego, z wyjątkiem źródła zasilającego oświetlenie awaryjne, jeżeli występuje.

2.5.2. Zasilanie rezerwowe lub awaryjne.
Budynek, w którym zanik napięcia w elektroenergetycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej, oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne). W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania awaryjnego powinien być zespół prądotwórczy.

2.5.3. Awaryjne oświetlenie zapasowe i ewakuacyjne
Awaryjne oświetlenie zapasowe należy stosować w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich zakończenia, przy czym czas działania tego oświetlenia powinien być dostosowany do uwarunkowan wynikających z wykonywanych czynności oraz warunków występujących w pomieszczeniu.
Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy stosować:

1) w pomieszczeniach:

a) widowni kin, teatrów i filharmonii oraz innych sal widowiskowych,
b) audytoriów, sal konferencyjnych, czytelni, lokali rozrywkowych oraz sal sportowych przeznaczonych dla ponad 200 osób,
c) wystawowych w muzeach,
d) o powierzchni netto ponad 1.000 m2 w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
e) o powierzchni netto ponad 2.000 m2 w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz budynkach produkcyjnych i magazynowych;

2) na drogach ewakuacyjnych:

a) z pomieszczeń wymienionych w pkt 1),
b) oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym,
c) w szpitalach i innych budynkach przeznaczonych przede wszystkim do użytku osób
o ograniczonej zdolności poruszania się,
d) w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.

     Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne nie jest wymagane w pomieszczeniach, w których oświetlenie bezpieczeństwa spełnia warunek określony dla awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego (powinno działać przez co najmniej 1 godzinyę od zaniku napięcia podstawowego).
W pomieszczeniu, które jest użytkowane przy wyłączonym oświetleniu podstawowym, należy stosować oświetlenie dodatkowe, zasilane napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale bezpiecznym, służące uwidocznieniu przeszkód wynikających z układu budynku, dróg komunikacji ogólnej lub sposobu jego użytkowania, a także podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji. Oświetlenie bezpieczeństwa, ewakuacyjne i przeszkodowe oraz podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji należy wykonywać zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie.

2.5.4. Pomieszczenie stacji transformatorowej
Pomieszczenie dla urządzeń i wyposażenia stacji transformatorowej może być sytuowane w budynkach o innym przeznaczeniu, jeżeli są spełnione warunki dotyczące pomieszczeń technicznych z zainstalowanymi urządzeniami emitującymi hałas lub drgania, które mogą być sytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi, pod warunkiem zastosowania rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych, zapewniających ochronę sąsiednich pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi przed uciążliwym oddziaływaniem tych urządzeń, oraz jeżeli:

a) zostanie zachowana odległość pozioma i pionowa od pomieszczeń przeznaczonych na stały
pobyt ludzi co najmniej 2,8 m,
b) ściany i stropy będą stanowiły oddzielenia przeciwpożarowe oraz będą miały zabezpieczenia
przed przedostawaniem się cieczy i gazów.

2.5.5. Uziemienia w instalacjach elektrycznych
Zgodnie z rozporządzeniem jako uziomy instalacji elektrycznej należy wykorzystywać metalowe konstrukcje budynków, zbrojenia fundamentów oraz inne metalowe elementy umieszczone w niezbrojonych fundamentach stanowiące sztuczny uziom fundamentowy.
Dopuszcza się wykorzystywanie jako uziomy instalacji elektrycznej metalowych przewodów sieci wodociągowej, pod warunkiem zachowania wymagań Polskiej Normy dotyczącej uziemień i przewodów ochronnych oraz uzyskania zgody jednostki eksploatującej tę sieć.
Instalacja piorunochronna budynku powinna byc wykonana zgodnie z wymaganiami Polskich Norm dotyczących ochrony odgromowej obiektów budowlanych.

2.5.6. Pomiar energii elektrycznej
Instalacja odbiorcza w budynku i w samodzielnym lokalu powinna być wyposażona w urządzenia do pomiaru zużycia energii elektrycznej, usytuowane w miejscu łatwo dostępnym i zabezpieczone przed uszkodzeniami i ingerencją osób niepowołanych. W budynku wielorodzinnym liczniki pomiaru zużycia energii elektrycznej należy umieszczać poza lokalami mieszkalnymi, w zamykanych szafkach.

2.5.7. Wymagania instalacyjne
Prowadzenie instalacji i rozmieszczenie urządzeń elektrycznych w budynku powinno zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie odległości i ich wzajemnego usytuowania oraz uwzględniać warunki określone dla prowadzenia przewodów instalacji gazowych przez pomieszczenia mieszkalne. Główne ciągi instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej należy prowadzić poza mieszkaniami i pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi wymagań w tym zakresie.
Przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku.
Dopuszcza się prowadzenie przewodów elektrycznych wtynkowych, pod warunkiem pokrycia ich warstwą tynku o grubości co najmniej 5 mm.
Przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe wraz z zamocowaniami, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urzadzenia w warunkach pożaru przez wymagany czas działania urządzenia przeciwpożarowego.
Dopuszcza się ograniczenie czasu zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej do urządzeń służących ochronie przeciwpożarowej do 30 minut, dla przewodów i kabli znajdujących się w obrębie przestrzeni chronionych stałym urządzeniem gaśniczym tryskaczowym oraz dla przewodów i kabli zasilających i sterujących urządzeniami klap dymowych.

1) Obwody odbiorcze instalacji elektrycznej w budynku wielorodzinnym należy prowadzić w obrębie każdego mieszkania lub lokalu użytkowego. W instalacji elektrycznej w mieszkaniu należy stosować wyodrębnione obwody oświetlenia, gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia, gniazd wtyczkowych w łazience, gniazd wtyczkowych do urządzeń odbiorczych w kuchni oraz obwody do odbiorników wymagających indywidualnego zabezpieczenia.
Instalacja oświetleniowa w pokojach powinna umożliwiać załączanie źródeł światła za pomocą łączników wieloobwodowych.
W budynku wielorodzinnym oświetlenie i odbiorniki w pomieszczeniach komunikacji ogólnej oraz technicznych i gospodarczych powinny być zasilane z tablic administracyjnych.
Mieszkania w budynku mieszkalnym wielorodzinnym należy wyposażyć w instalację wejściowej sygnalizacji dzwonkowej oraz w odpowiednią sygnalizację alarmowo-przyzywową, dostosowaną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
W budynku wymagającym przystosowania do wyposażenia w instalacje telekomunikacyjne, w tym radiowo-telewizyjne, główne ciągi tych instalacji powinny być prowadzone poza lokalami mieszkalnymi oraz pomieszczeniami użytkowymi, których sposób użytkowania może spowodować przerwy lub zakłócenia przekazywanego sygnału. Miejsce lub pomieszczenie przeznaczone na urządzenia techniczne, związane z instalacją telekomunikacyjną, w tym radiowo-telewizyjną, powinno być łatwo dostępne dla obsługi technicznej i zabezpieczone przed ingerencją osób nieuprawnionych.
Urządzenia i instalacje elektryczne powinny zapewniać „bezpieczeństwo użytkowania”, np. ochronę przed porażeniem elektrycznym, przepięciami atmosferycznymi i łączeniowymi, postawaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami.
Powinny być spełnione również niektóre bardziej szczegółowe wymagania dotyczące: układu instalacji, uziemienia budynku, głównej szyny wyrównawczej, połączeń wyrównawczych ochronnych głównych i miejscowych oraz stosowania w obwodach odbiorczych wyłączników nadprądowych i wyłączników różnicowoprądowych.

2) Instalacja telekomunikacyjna

Instalacją telekomunikacyjną jest zainstalowany i połączony pod wzgledem technicznym i funkcjonalnym układ jej elementów wykonany zgodnie z Polską Normą dotyczącą planowania i wykonywania instalacji w budynkach.
Instalację telekomunikacyjną budynku zamieszkania zbiorowego i budynku uzyteczności publicznej stanowi w szczególności:

  • kanalizacja telekomunikacyjna budynku, jako ciąg elementów osłonowych umożliwiających bezpieczne wprowadzenie kabli do budynku oraz ich rozprowadzenie w budynku, w tym między innymi przepustami kablowymi, rurami instalacyjnymi, szybami i kanałami instalacyjnymi.
  • elementy infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym kable i przewody wraz z osprzętem instalacyjnym i urządzeniami telekomunikacyjnymi, począwszy od przełącznicy zlokalizowanej w punkcie połączenia z publiczną siecią telekomunikacyjną lub od urządzenia systemu radiowego do wyjścia gniazdka abonenckiego.

Połączenie sieci telekomunikacyjnej z instalacją telekomunikacyjną budynku powinno być:

  • usytuowane w odrebnym pomieszczeniu technicznym, na pierwszej kondygnacji podziemnej lub pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, a w przypadku braku mozliwości zapewnienia takiego połączenia – w szafce telekomunikacyjnej, wyposażonej w odpowiednią instalację i urządzenia eklektryczne;
  • wypasażone w przełącznice zapewniające pewne możliwości wielokrotnego podłączania i odłączania pomiędzy zewnętrzną siecią telekomunikacyjną i instalacjami wewnętrznymi;
  • odpowienio zabezpieczone przed wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych oraz dostępem osób nieupoważnionych;
  • łatwo dostępne dla obsługi technicznej;
  • oznakowane w sposób jednoznacznie określający odbiorców telekomunikacyjnych korzystających z tego połączenia.

Główne ciągi instalacji telekomunikacyjnej powinny być prowadzone w oddzielnych kanałach lub szybach instalacyjnych poza mieszkaniami i lokalami użytkowymi oraz innymi pomieszczeniami, których sposób użytkowania może powodować przerwy lub zakłócenia przekazywanego sygnału.

Prowadzenie instalacji telekomunikacyjnej i rozmieszczenie urządzeń telekomunikacyjnych w budynku powinno zapewniać bezkolizyjność z innymi instalacjami w zakresie ich wzajemnego usytuowania i niekorzystnego oddziaływania oraz zapewniać bezpieczeństwo osób korzystających z części wspólnych budynku.
Miejsce lub pomieszczenie przeznaczone na osprzęt i urządzenia instalacyjne powinno być łatwo dostępne dla obsługi technicznej i oznakowane w sposób jednoznacznie określający operatora sieci. W instalacji telekomunikacyjnej należy zastosować urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej, a elementy instalacji wyprowadzone ponad dach połączyć z instalacją piorunochronną lub bezpośrednio uziemić w przypadku braku instalacji piorunochronnej.

2.6 Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych [Dz.U. z 2021 r. poz. 1210]
Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji urządzeń energetycznych, dotyczące przede wszystkim:

a) bezpiecznej organizacji prac przy urządzeniach, instalacjach i sieciach elektroenergetycznych,
b) kwalifikacji wymaganych od osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci,
c) prac wykonywanych w warunkach szczególnego zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego,
d) urządzeń, instalacji lub ich części, przy których prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne mogą być wykonywane po wyłączeniu ich z ruchu, pozbawienia czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane,
e) prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, które w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, mogą być wykonywane: przy całkowicie wyłączonym napięciu, w pobliżu napięcia oraz pod napięciem.

Uwaga: Rozporządzenie to zostało szerzej omówione w Kategorii – „Bezpieczeństwo pracy” – Wpis – „Organizacja bezpiecznej pracy”.

▲ do góry

3. Wymagania zawarte w normach

Normy są dokumentami powszechnie dostępnymi, uzgodnionymi w otwarty i przejrzysty sposób przez wszystkich zainteresowanych, zatwierdzonymi i wydanymi przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, przeznaczonymi do powszechnego i wielokrotnego stosowania, Pomimo, że normy przedstawiają w krajach UE najwyższej rangi uznane reguły techniczne, to stosowanie ich jest w zasadzie dobrowolne. Główną rolę w kształtowaniu wielu norm w dziedzinie elektrotechniki odgrywają następujące normy dotyczące budowy i użytkowania instalacji elektrycznych.

3.1. PN-HD 60364-4-41:2017-09 – Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa — Ochrona przed porażeniem elektrycznym, określa wymagania dotyczące technicznych środków ochrony przed porażeniem elektrycznym w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia.
Postanowienia zawarte w tej normie dotyczące środków ochrony przeciwporażeniowej w warunkach normalnego zagrożenia porażeniowego obowiązują również w warunkach, w których zagrożenie jest zwiększone; jednak są one wówczas uzupełniane, modyfikowane lub zastępowane postanowieniami zawartymi w arkuszach części 7 normy PN-HD 60364.
Zrozumienie normy PN-HD 60364 wymaga znajomości innych norm ściśle z nią związanych, dotyczących m.in.:

1) oznaczeń identyfikacyjnych zacisków urządzeń oraz zakończeń żył przewodów, oznaczeń identyfikacyjnych przewodów elektrycznych kolorami lub cyframi oraz ogólnych zasad systemu alfanumerycznego (PN-EN 60445:2011 Zasady podstawowe i bezpieczeństwa przy współdziałaniu człowieka z maszyną, oznaczanie i identyfikacja — Identyfikacja zacisków urządzeń i zakończeń przewodów).
2) stopni ochrony zapewnionej przez obudowy:
PN-EN 60529:2003/A2:2014-07 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP),
PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP);
3) klasyfikacji urządzeń elektrycznych i elektronicznych z punktu widzenia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym;
PN-EN 61140:2016-07 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym — Wspólne aspekty instalacji i urządzeń.
4) symboli graficznych stosowanych w schematach.

     Wieloczęściowa Polska Norma 60364 zawiera szczegółowe wymagania dotyczące:

a) ochrony przed porażeniem elektrycznym,
b) ochrony odgromowej,
c) ochrony przed przepięciami,
d) specjalnych instalacji lub lokalizacji,
e) ochrony przed skutkami oddziaływania cieplnego,
f) ochrony przed prądem przetężeniowym,
g) ochrony przeciwpożarowej,
h) obciążalności prądowej długotrwałej,
i) sprawdzania instalacji elektrycznej,
j) układów uziemiających i przewodów ochronnych.

3.2. PN-HD 60364-4-43:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 4-43: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa — Ochrona przed prądem przetężeniowym.
Wymagania normy dotyczą zabezpieczania przewodów liniowych (fazowych) przez jedno lub więcej urządzeń ochronnych przy uszkodzeniu poprzez samoczynne wyłączanie zasilania w przypadku przeciążenia lub zwarcia, z wyjątkiem przypadków, gdzie prąd przetężeniowy jest ograniczony dzięki właściwościom źródła zasilania lub przypadków, gdzie może nastąpić pominięcie urządzeń do ochrony przed przeciążeniem) lub pominięcie urządzeń do ochrony w przypadku zwarcia.
Ustalone zostały również następujące zasady koordynacji ochrony przed przeciążeniem i ochrony w przypadku zwarcia:

1) Jeżeli zabezpieczenie przewodów liniowych (fazowych) zapewniane jest przez oddzielne urządzenia ochronne (zabezpieczające) wymaga się, aby charakterystyki tych urządzeń były skoordynowane tak, aby energia przepuszczana przez urządzenie zabezpieczające przed zwarciem nie przekraczała tej, którą bez uszkodzenia może wytrzymywać urządzenie zabezpieczające przed przeciążeniem;
2) W przypadku, gdy następuje ograniczenie prądu przetężeniowego dzięki właściwościom źródła zasilania uznaje się, że przewody liniowe są zabezpieczone przed prądami przeciążeniowymi i zwarciowymi, wszędzie tam gdzie są one zasilane ze źródła niezdolnego do zasilania prądem przekraczającym obciążalność prądową tych przewodów (np. transformatory spawalnicze);
3) Zabezpieczenie przewodów zgodnie z niniejszą normą niekoniecznie oznacza zabezpieczenie urządzeń przyłączonych do tych przewodów;
4) Przewody giętkie, łączące urządzenie ze stałą instalacją przez wtyczkę i gniazdo wtyczkowe, nie są objęte zakresem niniejszej normy i w związku z tym nie zawsze są zabezpieczone przed przetężeniem.

3.3. PN-HD 60364-5-52:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych — Część 5-52: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego — Oprzewodowanie
Wymagania tej normy dotyczą w szczególności:

a) rodzaju oprzewodowania;
b) doboru i montażu oprzewodowania w zależności od wpływów zewnętrznych;
c) dobór i montażu oprzewodowania z uwzględnieniem rozprzestrzenienia się ognia;
d) obciążalności prądowej długotrwałej;
e) przekroju przewodów;
f) spadku napięcia w instalacjach odbiorczych;
g) połączeń elektrycznych;
h) zbliżenia oprzewodowania do innych instalacji;
i) metod wykonywania instalacji.

3.4. PN-HD 60364-4-443:2016-03 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część: 4-443: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa — Ochrona przed zaburzeniami napięciowymi i zaburzeniami elektromagnetycznymi — Ochrona przed przejściowymi przepięciami atmosferycznymi lub łączeniowymi.
Niniejsza norma dotyczy ochrony instalacji elektrycznych przed przenoszonymi przez zasilającą sieć rozdzielczą przepięciami pochodzenia atmosferycznego, przepięciami wywoływanymi przez bezpośrednie wyładowania w te sieci i przed przepięciami łączeniowymi.
Wymagania tej części normy nie mają zastosowania w przypadku przepięć przejściowych wywoływanych przez bezpośrednie trafienia piorunowe w obiekt lub występujące w jego pobliżu, a więc w przypadku, gdzie ma zastosowanie seria norm IEC 62305.
Przepięcia łączeniowe są na ogół mniejsze niż przepięcia przejściowe pochodzenia atmosferycznego, a zatem ochrona przed przepięciami łączeniowymi jest zwykle objęta wymaganiami dotyczącymi ochrony przed przepięciami przejściowymi pochodzenia atmosferycznego. Jeżeli nie jest zainstalowana żadna ochrona przepięciowa przed zakłóceniami pochodzenia atmosferycznego, to może być potrzebne zapewnienie ochrony przed przepięciami łączeniowymi.

UWAGI:
1) Przepięcia łączeniowe mogą być bardziej długotrwałe i mogą przenosić większą energię niż przepięcia przejściowe pochodzenia atmosferycznego. Właściwości przepięć przejściowych pochodzenia atmosferycznego zależą od:

a) charakteru zasilającej sieci rozdzielczej (kablowa lub napowietrzna);
b) istnienia przynajmniej jednego urządzenia do ograniczania przepięć przed złączem instalacji od strony zasilania;
c) poziomu napięcia sieci zasilającej;

2) W przypadku zachodzących zjawisk przejściowych i przepięć pochodzenia atmosferycznego, nie rozróżnia się, czy sieć jest uziemiona, czy nieuziemiona.
Wymagania dotyczące ochrony przed przepięciami przejściowymi, przenoszonymi liniami przesyłu danych, nie są objęte niniejsza normą.
3) Jeżeli jest potrzeba stosowania SPD w liniach zasilających, to zalecane jest również stosowanie dodatkowych SPD w liniach innych, takich jak linie telekomunikacyjne.

3.5. PN-HD 60364-5-54:2011 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego — Układy uziemiające i przewody ochronne
Wymagania zawarte w tej normie dotyczą układów uziemiających i przewodów ochronnych łącznie z przewodami ochronnymi wyrównawczymi, w celu zapewnienia bezpieczeństwa w instalacjach elektrycznych, a w szczególności:

1) wykonywania uziomów oraz doboru i montażu przewodów i zacisków uziemiających;
2) minimalnych przekrojów przewodów ochronnych, w tym przewodów wyrównawczych;
3) rodzajów przewodów ochronnych;
4) ciągłości elektrycznej przewodów ochronnych;
5) przewodów ochronno-neutralnych (PEN);
6) wspólnych uziomów ochronnych i funkcjonalnych;
7) rozmieszczenia przewodów ochronnych;
8) wzmocnienie przewodów ochronnych dla prądów w tych przewodach przekraczających 10 mA.

3.6. PN-HD 60364-7-704:2018-08 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 7-704: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji — Instalacje na terenie budowy i rozbiórki.
Norma dotyczy robót budowlanych i rozbiórkowych na placu budowy prowadzonych przy zachowaniu podstawowych zasad organizacji pracy i spełnieniu szczegółowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa elektrycznego przy budowie nowych obiektów budowlanych, pracach remontowych i rozbiórkowych, a także związanych z rozbudową i przebudową obiektów budowlanych.
W procesie budowlanym, w zależności od miejsca gdzie prowadzone są prace budowlane i rozbiórkowe, występują częste zmiany miejsca użytkowania sieci zasilających, rozdzielnic budowlanych i odbiorników, stwarzające w związku z tym trudne i często bardzo niekorzystne warunki mające wpływ na ochronę przed porażeniem elektrycznym.
Wymagania zawarte w normie dotyczą zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a w szczególności:

a) zasilania placu budowy i rozbiórki w energię elektryczną,
b) wyznaczenia stref ochronnych placu budowy,
c) wyboru miejsc i montażu oprzewodowania, urządzeń oraz aparatury rozdzielczej i sterowniczej,
d) wymagań ogólnych o ochronie przeciwporażeniowej na placu budowy i rozbiórki według PN-HD 60364-4-41:2017-09,
e) zasad eksploatacji narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym,
f) eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych na placu budowy i rozbiórki.

3.7. PN-HD 60364-7-714:2012 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 7-714: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji — Instalacje oświetlenia zewnętrznego.
Wymagania tej normy dotyczą wyboru i montażu opraw oświetleniowych oraz instalacji oświetleniowych tworzących część stałej instalacji zewnętrznej. Złączem zewnętrznej instalacji oświetleniowej jest punkt przyłączenia zasilania elektrycznego przez dostawcę lub początek obwodu, zasilającego wyłącznie zewnętrzną instalację oświetleniową. Wymagania dotyczą, na przykład, instalacji oświetlenia dróg, parków, ogrodów, miejsc publicznych, terenów sportowych, iluminacji pomników, oświetlenia iluminacyjnego, kabin telefonicznych, przystanków autobusowych, paneli reklamowych, planów miast, znaków drogowych.
Postanowienia te nie dotyczą:

a) instalacji oświetleniowej ulic miejsc publicznych, które są częścią sieci publicznej;
b) tymczasowych iluminacji;
c) urządzeń sygnalizacji ruchu drogowego;
d) opraw oświetleniowych umocowanych na zewnątrz budynku i zasilanych bezpośrednio
z jego wewnętrznej instalacji.

     Wymagania dotyczące instalacji oświetlenia basenów i fontann są podane w PN-HD 60364-7:702:2010 – wersja angielska – Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 7-702: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji — Baseny pływackie i fontanny

▲ do góry